ทำไมยาเม็ดบางอย่างไม่สามารถบดให้กับผู้ป่วยได้

ถาม   :  ทำไมยาเม็ดบางอย่างไม่สามารถบดให้กับผู้ป่วยได้

ตอบ   :  ยาในรูปแบบเม็ดนั้นมีอยู่ด้วยกันหลายชนิด
1. ยาออกฤทธิ์เนิ่น (sustained  release) เช่น ชื่อยาที่มีคำต่อท้ายว่า CR, MR, SR, XL ซึ่งถูกออกแบบมาเพื่อปลดปล่อยตัวยาช้าๆ และต่อเนื่อง. ตัวอย่างเช่น Adalat CR, Diamicron MR, Klacid MR, Neulin SR, Xatral XL  ถ้านำไปบดตัวยาจะถูกปล่อยออกมาพร้อมกันทั้งหมดทำให้ได้ยาขนาดมากเกินไปในครั้งเดียวจนอาจเกิดอันตรายกับผู้ป่วย  หรือไม่มีตัวยาเหลือให้ปลดปล่อยออกมาอย่างต่อเนื่อง.

2. Enteric-coated tablet เป็นยาเม็ดที่เคลือบตัวยาที่ระคายเคืองต่อกระเพาะอาหาร หรือเป็นยาที่ถูกทำลายได้โดยกรดในกระเพาะอาหาร จึงต้องเคลือบตัวยาไว้เพื่อให้ไปปลดปล่อยยาที่ลำไส้เล็กถ้าบดจะทำให้ตัวยาออกมาในกระเพาะอาหารทำให้ถูกกรดในกระเพาะอาหารทำลายหรือเกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหารได้. 

3. ยาอมใต้ลิ้น ถูกออกแบบมาเพื่อให้ละลายและถูกดูดซึมผ่านหลอดเลือดดำบริเวณใต้ลิ้น/กระพุ้งแก้มได้อย่างรวดเร็วอีกทั้งหลีกเลี่ยงการถูกทำลายที่ตับก่อนที่ยาจะถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือด (first pass effect) ไปจนถึงเพื่อป้องกันการสัมผัสกับยาอื่น หรืออาหาร หรือน้ำย่อยในระบบทางเดินอาหาร ซึ่งจะมีผลต่อความแรงของยาหรือ bioavailability ถ้าบดจะทำให้ยาเสียคุณสมบัติดังกล่าว.

4. ยาเคมีบำบัด เมื่อบดแล้ว ตัวยาซึ่งสามารถเป็นสารก่อมะเร็งหรือก่อภาวะทารกวิรูปจะฟุ้งกระจายไปเป็นอันตรายต่อผู้ที่บดยาได้.

ดังนั้น ก่อนที่จะบดยาตัวหนึ่งเพื่อความสะดวกต่อการให้ยากับผู้ป่วยควรหยุดคิดสักนิดก่อนว่าการบดยาดังกล่าวนั้นจะทำให้คุณสมบัติของยาเปลี่ยนแปลง ไป ทำให้ประโยชน์ที่ได้รับจากยานั้นลดลงหรือเกิด ผลเสียขึ้นกับผู้ป่วยหรือไม่.
 

จิตติพล ตันติวิทย์ ภ.บ. สำนักวิชาการ คณะเภสัชศาสตร์
มหาวิทยาลัยขอนแก่น
สุภัสร์ สุบงกช ภ.บ., M.Sc. (Clinical Research), Pharm.D. ,ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สาขาวิชาเภสัชกรรมปฏิบัติ, คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น