สมองเสื่อม

ถาม : สมัคร/กรุงเทพฯ
ผมต้องการทราบว่า "สมองเสื่อม" กับ "อัลไซเมอร์" เป็นโรคเดียวกันหรือไม่ และ "สมองเสื่อม" เกิดจากสาเหตุใด

ตอบ : พญ.สิรินทร ฉันศิริกาญจน
โรคอัลไซเมอร์เป็นส่วนหนึ่งของภาวะสมองเสื่อม แต่ภาวะสมองเสื่อมนั้นเกิดขึ้นจากสาเหตุอื่นอีกมากมาย ไม่ได้เกิดจากอัลไซเมอร์เพียงอย่างเดียว

"สมองเสื่อม" เกิดจากหลายสาเหตุ
1. เกิดจากการเสื่อมสลายของเนื้อสมองโดยไม่ทราบสาเหตุที่แน่นอน พบว่าเซลล์สมองมีการเสื่อมสลายตายไปและไม่มีเซลล์ใหม่ขึ้นมาทดแทน ทำให้สมองนั้นไม่สามารถทำงานได้อย่างเดิม
2. สมองเสื่อมเกิดจากปัญหาหลอดเลือดสมอง เมื่อคนเรามีอายุมากขึ้นจะมีการเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือดทั่วตัว การเปลี่ยนแปลงนี้จะมากหรือน้อยจะต่างกันไปแต่ละคน การเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นเนื่องจากมีไขมันมาสะสมใต้ผนังหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดตีบเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ เหล่านั้นไม่สมบูรณ์ ถ้าเลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอจะทำให้สมองขาดเลือด เนื้อสมองบางส่วนจะค่อยๆตายไปทำให้ความสามารถของสมองลดลง บางรายรุนแรงถึงขั้นเป็นอัมพฤกษ์หรืออัมพาต ซึ่งจะพบได้บ่อยในผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงต่างๆ เหล่านี้ ได้แก่ เป็นโรคความดันโลหิตสูง สูบบุหรี่ เบาหวาน โรคอ้วน เป็นต้น
3. เกิดจากการติดเชื้อในสมอง จะทำให้เซลล์สมองบางส่วนตายไป มีผลต่อความเฉลียวฉลาดลดการทำงานของสมองด้วย ในสมัยก่อนปัญหาการติดเชื้อในสมองพบได้บ่อยจากโรคซิฟิลิส เชื้อเอชไอวี การอักเสบจากเยื่อหุ้มสมองจากการติดเชื้อไวรัสบางชนิดซึ่งมาจากพาหะบางชนิด เช่น ยุงไปกัดหมูที่มีไวรัสนี้แล้วไปกัดคนทำให้คนที่ถูกยุงกัดมีอาการเจ็บป่วยไข้สูง หมดสติ ชัก ผู้ป่วยที่ไม่เสียชีวิตจะหมดสติอยู่นานแล้วค่อยๆ รู้สติขึ้นมาพร้อมกับความจำความรู้ความสามารถของสมองสูญเสียไปเกือบหมดไม่ทราบว่าตนเองเป็นใคร ลักษณะอย่างนี้ก็เป็นลักษณะสมองเสื่อมอย่างหนึ่งซึ่งเกิดจากการติดเชื้อในสมอง
4. เกิดจากการขาดสารอาหารบางชนิด เช่น วิตามินบี 1 ช่วยในการสร้างเซลล์สมองการขาดวิตามินบี 1 มักพบในผู้ป่วยที่ติดสุรามากๆ และวิตามินบี 12 นั้นอยู่ในเนื้อสัตว์ส่วนใหญ่คนไทยมักไม่ประสบปัญหาการขาดวิตามินบี 12 แต่มีคนบางกลุ่มที่กินอาหารมังสวิรัตินานมีโอกาสเสี่ยงการขาดวิตามินบี 12 ได้เช่นกัน คนที่กินอาหารมังสวิรัติจะต้องได้รับวิตามินบีเสริมเป็นครั้งคราวเพื่อให้เพียงพอต่อการทำงานของร่างกาย
5. จากการแปรปรวนของระบบเมตาบอลิกของร่างกาย เช่นทำงานของต่อมไร้ท่อบางชนิดผิดปกติ โดยเฉพาะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยไปหรือมากไปทำให้เกิดปัญหาเกี่ยวกับการทำงานของสมองทั้งสิ้น
6. จากการกระทบกระแทกเสมอๆ ที่สมอง เช่น นักมวยหรือผู้ที่เล่นกีฬาแล้วต้องใช้ศีรษะอยู่เป็นประจำ เมื่อนานวันจะเกิดอาการสมองเสื่อมได้ คนที่เคยประสบอุบัติเหตุจนถึงขั้นสลบมีความเสี่ยงที่จะเป็นสมองเสื่อมในยามสูงอายุมากกว่าบุคคลทั่วไป
7. เนื้องอกในสมองอาจทำให้มีอาการคล้ายกับสมองเสื่อมได้ โดยเฉพาะเนื้องอกที่อยู่ด้านหน้าของเนื้องอกในสมอง ผู้ป่วยอาจไม่มีอาการแขนขาอ่อนแรง ลักษณะความฉลาดเปลี่ยนไปและพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไป
8. สมองเสื่อมเกิดจากช่องในสมองขยายใหญ่ขึ้นจากน้ำเลี้ยงสมองคั่ง สาเหตุนี้ยังไม่ทราบอย่างชัดเจนว่าเกิดขึ้นจากอะไร ผู้ป่วยจะมีอาการสมองเสื่อม เดินลำบาก กลั้นปัสสาวะไม่อยู่
9. จากยาหรือสารที่เป็นพิษโดยเฉพาะยาที่มีผลต่อการทำงานของสมอง เช่น ยานอนหลับ ยากันชัก ยาคลายเครียด ถ้ากินในขนาดที่สูงเกินไปหรือสะสมอยู่นานจะทำให้การสั่งการของสมองเปลี่ยนไปความเฉลียวฉลาดลดลง นอกจากนี้แล้วสารที่เป็นพิษอีกตัวหนึ่งคือ เหล้า ถ้ากินนานๆ จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการแบบสมองเสื่อมได้ซึ่งอาจจะเป็นผลโดยตรงของเหล้ารวมกับภาวะการขาดวิตามิน
10. การอักเสบของหลอดเลือด ผู้ป่วยจำนวนหนึ่งอาจจะมีการอักเสบของหลอดเลือดเล็กๆ ที่สมองและทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่สมบูรณ์ก่อให้เกิดอาการสมองเสื่อมได้

ทั้ง 10 รายการนี้เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่ทำให้เกิดภาวะสมองเสื่อมและมีสาเหตุอื่นๆ อีกมากมาย