พยาธิตัวตืดขึ้นสมอง

พยาธิตัวตืดขึ้นสมอง
ถาม : กรุณา/สระแก้ว
ดิฉันขอถามเรื่องพยาธิตัวตืดขึ้นสมอง จะป้องกันได้อย่างไร เพราะคนที่บ้านชอบกินอาหารดิบๆ สุกๆ มาก 
      
ตอบ : นพ.คำนวณ อึ้งชูศักดิ์
พยาธิตัวตืด เป็นพยาธิตัวแบน ลักษณะเป็นปล้องๆ คล้ายเส้นบะหมี่ ที่พบมียาวตั้งแต่ครึ่งเมตรถึง ๓ เมตร  ตัวแก่เกาะติดอยู่กับผนังลำไส้ของคน วัว ควาย หรือหมู ปล้องท้ายๆ ของตัวพยาธิมีทั้งไข่และตัวอ่อน ซึ่งจะถูกขับถ่ายออกมากับอุจจาระ ลงไปปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อม หรือตัวอ่อนอาจจะไชทะลุผนังลำไส้เข้ากระแสเลือดไปติดอยู่ตามอวัยวะต่างๆ ของสัตว์หรือคนที่ติดเชื้อพยาธินี้อยู่แล้วก็ได้
สาเหตุที่พยาธิตัวตืดเข้าสู่ร่างกายคนเรามีดังนี้
๑. กินอาหารดิบๆ สุกๆ ที่ทำจากเนื้อหมู วัว หรือ ควาย ที่มีพยาธิตัวอ่อนนี้ติดอยู่ ในลักษณะที่เป็นถุงน้ำมีเยื่อหุ้ม (ซีสต์) ลักษณะคล้ายเม็ดสาคู บางครั้งจึงเรียกว่าพยาธิเม็ดสาคู  เมื่อกินอาหารดิบๆ สุกๆ เข้าไปแล้วจะถูกย่อยในกระเพาะหรือลำไส้ ตัวอ่อนจะออกจากถุงหุ้ม เจริญเป็นตัวแก่อยู่ในลำไส้ ออกไข่ ออกตัวอ่อนไปเรื่อยๆ บางครั้งตัวอ่อนที่ถูกย่อยออกมาจากถุงหุ้ม จะไชทะลุผนังลำไส้เข้ากระแสเลือด อาจจะไปเกาะติดอยู่ตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น ตับ ไต ปอด ม้าม และลูกตา หรือที่สมอง
๒. กินไข่พยาธิ หรือพยาธิตัวอ่อนที่ผ่านออกมา กับอุจจาระโดยตรง หรือผ่านทางพืชผักที่ปนเปื้อนจากการใช้อุจจาระทำปุ๋ย แล้วเจริญเติบโตเป็นตัวแก่เกาะติดอยู่กับผนังลำไส้

บางคนกินพยาธิตัวอ่อน พยาธิตัวอ่อนก็อาจจะไชทะลุผ่านผนังลำไส้เข้ากระแสเลือด ไปเกาะติดตามอวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ไต กล้ามเนื้อ ลูกตาหรือสมองแล้วเจริญเติบโตต่อไปเป็นถุงน้ำมีเยื่อหุ้มขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางตั้งแต่ ๐.๑ มิลลิเมตร ถึง ๓ เซนติเมตร หรือมากกว่านั้น สำหรับอันตรายหรืออาการที่พบได้จากการติดพยาธินี้ ขึ้นกับว่าตัวพยาธิหรือถุงน้ำที่มีตัวอ่อน ซึ่งมีผนังหุ้มจะไปติดอยู่ที่อวัยวะส่วนไหนของร่างกาย  ถ้ามีพยาธิอยู่ในลำไส้ พยาธิก็จะไปรบกวนการย่อยและการดูดซึมของอาหาร มีอาการไม่สบายท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องอืด หรือถ่ายเหลว มีอาการซูบผอม  ถ้ามีพยาธิไปอยู่ที่ตับ ไต หัวใจ ม้าม หรือกล้ามเนื้อ ก็จะทำให้อวัยวะเหล่านั้นทำงานได้ไม่สะดวก ระดับความรุนแรงแตกต่างกันออกไปตามขนาดของถุงหุ้มพยาธิตัวอ่อน ถ้ามีตัวพยาธิไปที่ตาก็ทำให้ตาบอดได้  ถ้ามีพยาธิไปที่สมองก็อาจมีอาการได้หลายอย่างแล้วแต่ว่าเนื้อสมองส่วนที่ถูกกดทับโดยถุงพยาธิตัวอ่อน ควบคุมหรือสั่งการอวัยวะใด แต่ที่พบบ่อยๆ ก็คือ ปวดศีรษะ ชักกระตุก เกร็ง

การป้องกันการติดพยาธิมี ๒ วิธีคือ
สุขลักษณะส่วนบุคคลที่ต้องทำให้เป็นนิสัย คือล้างมือทุกครั้งหลังสัมผัสกับสัตว์เลี้ยงทุกชนิด และก่อนกินอาหารทุกมื้อ
กินอาหารที่ปรุงสุกเท่านั้น ไม่ว่าจะทำจากเนื้อหมู วัว ควาย ไก่ เป็ด หรือแม้กระทั่งกุ้ง หอย ปู ปลา
นอกจากจะปลอดภัยจากการติด พยาธิแล้ว ยังปลอดภัยจากโรคท้องร่วง โรคอาหารเป็นพิษเกือบทุกชนิด และโดยเฉพาะโรคที่มีอันตรายร้ายแรงถึงตาย หูหนวก หรือตาบอดได้ เช่น โรคแอนแทรกซ์ โรคทริคิโนซิส โรคสเตรป-โตค็อกคัสซูอิส เป็นต้น