ย้อนดูโรคที่ไม่ดังในช่วงปีมะโรง (2531)แต่ยังเป็นปัญหา

ในคอลัมน์ “กันไว้ดีกว่าแก้” ฉบับก่อนเป็นเรื่อง “ย้อนดูโรคดังที่เกิดจากเชื้อไวรัสในปีมะโรง (2531)” ได้มีการหยิบยกเอาโรคที่เป็นข่าวทางหน้าหนังสือพิมพ์บ่อย ๆ หรือโรคดัง ๆ มาสรุป สำหรับฉบับนี้ อาจจะเรียกว่าเป็นภาคสองก็ได้ แต่ผมขออนุญาตเปลี่ยนชื่อเล็กน้อย เพราะจะพยายามเอาโรคที่แม้จะไม่ดังตามหน้าหนังสือพิมพ์แต่ยังเป็นปัญหามาพูดถึงแนวทางการป้องกันไว้

ท่านผู้อ่านคงจะยอมรับว่าโรคที่ขึ้นคอลัมน์ฉบับนี้เป็นโรคพื้น ๆ ทั้งนั้น เช่น โรคติดเชื้อเฉียบพลันของระบบทางเดินหายใจในเด็ก โรคอุจจาระร่วง โรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน โรคพิษสุนัขบ้า โรคไข้เลือดออก แต่ท่านเชื่อหรือไม่ว่าในแต่ละปี กองระบาดวิทยา กระทรวงสาธารณสุข ได้รับรายงานผู้ป่วยด้วยโรคเหล่านี้ ประมาณ 1 ล้านคน และตายประมาณ 2,500 ราย เนื่องจากโรคกลุ่มนี้พบมากในเด็กเล็กและวัยประถม จึงอาจเรียกว่า โรคติดเชื้อที่สำคัญในเด็ก และด้วยความที่โรคนี้มีมาก มีมานาน คนทั่วไปจึงรู้สึกเฉย ๆ ผมเคยคุยกับนักข่าวโทรทัศน์ เขาก็พูดตรง ๆ ว่าอะไรที่มีมาก มีนาน มีให้เห็นทุกวัน เขาก็ไม่อยากทำข่าว เพราะมันไม่ตื่นเต้น ไม่เรียกร้องความสนใจ

เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2530 ได้มีการประชุมร่วมกัน ระหว่างกระทรวงสาธารณสุข และแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคเหล่านี้ เพื่อที่จะค้นหาวิธีการให้สุขศึกษาโดยหวังว่าถ้าประชาชนของเราได้รับรู้วิธีการป้องกันโรคอย่างทั่วถึง ก็จะทำให้ตนเองและลูกหลานป่วยหรือตายจากโลกต่าง ๆ ลดลง คณะแพทย์และนักการสาธารณสุขตลอดจนอาจารย์ทางสังคมศาสตร์ ได้ร่วมกันสกัดเอาเฉพาะเนื้อหาหลัก เพื่อส่งมอบให้กับนักผลิตรายการทางโทรทัศน์รับไปดำเนินการต่อ ผมในฐานะที่ร่วมเป็นกรรมการอยู่ด้วย และเห็นว่าเนื้อหาที่ท่านผู้ทรงคุณวุฒิได้ช่วยกันจัดทำนั้นมีประโยชน์ ก็อยากกราบขออนุญาตนำเอามาลงในหมอชาวบ้านก่อน

เรียกว่าท่านจะได้อ่านต้นฉบับจริง ๆ ก่อนเป็นรูปทางโทรทัศน์ แม้ว่าจะเป็นเนื้อล้วน ๆ ยังไม่มีการเสริมแต่งรูปแบบให้ชวนอ่านหรือติดตาม แต่ก็เชื่อว่าท่านจะไม่มองข้ามไป ลองอ่านดูซิครับ และทำตาม เพื่อความปลอดภัยของเด็ก ๆ ของท่าน และเมื่อโฆษณาชุดนี้ทำออกมาสำเร็จก็จะเป็นการเสริมความเข้าใจเพิ่มขึ้น

1. โรคติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจ ได้แก่ โรคหวัด โรคคออักเสบ โรคกล่องเสียงอักเสบ โรคหลอดลมอักเสบ และโรคปอดอักเสบ (หรือเรียกว่า ปอดบวม) โรคเหล่านี้ เป็นโรคที่พบบ่อยที่สุดในเด็ก บางชนิดรุนแรงมาก หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้องจะเกิดอันตรายถึงชีวิตได้

2. อาการและการดูแลรักษา
ก. อาการเริ่มต้นจะมีน้ำมูกไหลใส ๆ คัดจมูก เจ็บคอ ไอแห้ง ๆ ไม่มีเสมหะ ให้ดูแลที่บ้านได้โดย
- ให้เด็กดื่มน้ำมาก ๆ
- ให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย พักผ่อน และพยายามให้กินอาหารที่มีคุณค่าเพิ่มขึ้น
- เมื่อมีไข้สูงให้เช็ดตัวด้วยน้ำธรรมดาหรือน้ำอุ่น ถ้าไข้ไม่ลด ให้กินยาพาราเซตามอลได้เป็นครั้งคราว
- เมื่อมีน้ำมูกให้พยายามสั่งออก ใช้สำลีหรือกระดาษนุ่มซับ แต่ถ้ามีน้ำมูกมากให้ใช้ลูกยางแดง เบอร์ 2 ดูดออก
ข. อาการปานกลาง จะเริ่มด้วยไอแรง ๆ มีเสมหะมากหรือเสมหะ ขั้นคล้ายหนอง น้ำมูกข้นและเปลี่ยนสี ตัวร้อนจัด อาการขั้นนี้จะต้องรีบไปพบแพทย์
ค. อาการรุนแรง จะหายใจเร็วจนหอบ หน้าอกบุ๋มเวลาหายใจเข้า และมีอาการกระสับกระส่าย ถึงขั้นนี้จะต้องพักรักษาตัวในโรงพยาบาล

3. การป้องกัน
ก. อย่าให้เด็กคลุกคลีกับคนที่เป็นหวัดหรือไอ ไม่ควรพาเด็กเล็กไปที่แออัด
ข. เด็กไม่สบายไม่ควรให้ไปโรงเรียน เพราะจะแพร่เชื้อสู่ผู้อื่น หรืออาจรับเชื้อเพิ่มเติมเข้ามาอีก
ค. ฉีดวัคซีนป้องกัน 6 โรค ให้เรียบร้อยตามมาตรฐานกระทรวงสาธารณสุข (ดูรายละเอียดในโรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน)
ง. สนับสนุนให้เด็กได้ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อบริหารปอดให้แข็งแรง เช่น ร้องเพลง กระโดดเชือก ถีบจักรยาน วิ่ง ว่ายน้ำ เป็นต้น
จ. อย่าให้ร่างกายเปียกชื้น
ฉ. ไม่ควรให้มีควันบุหรี่ หรือควันไฟในบ้าน เพราะจะทำให้เกิดกระระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจ

1. โรค 6 โรค ได้แก่ วัณโรค คอตีบ ไอกรน บาดทะยัก โปลิโอ และหัด โรคเหล่านี้ป้องกันได้แน่นอน ด้วยการได้รับวัคซีนอย่างถูกต้อง
2. โรคบาดทะยักในเด็กแรก เกิดป้องกันได้ตั้งแต่อยู่ในท้องแม่ โดยให้หญิงมีครรภ์รับวัคซีนบาดทะยัก 2 ครั้ง ห่างกัน 1 เดือน
3. เมื่อเด็กเกิดจนก่อนครบ 1 ขวบจะต้องได้รับวัคซีน 5 ครั้ง จึงจะป้องกันโรคได้ทั้ง 6 คือ
ก. ฉีดวัคซีนบีซีจีป้องกันวัณโรค เมื่อแรกเกิด
ข. ฉีดวัคซีนดีทีพีป้องกันโรค คอตีบ ไอกรน บาดทะยัก 3 ครั้ง ระหว่างอายุ 2-6 เดือน
ค. กินวัคซีนโอพีวีป้องกันโปลิโอ 3 ครั้ง พร้อมวัคซีนดีพีที
ง. ฉีดวัคซีนหัด 1 ครั้งเมื่ออายุ 9 เดือนและหลังจากนั้นจำเป็นต้องฉีดกระตุ้นตามกำหนดด้วย
4. เด็กเป็นไข้หวัดเล็กน้อย สามารถรับวัคซีนได้โดยไม่เป็นอันตราย
5. หากไม่ได้ไปรับวัคซีนตามวันนัด ให้รีบไปรับครั้งต่อไปได้ อย่าหยุดไปโดยรับวัคซีนไม่ครบถ้วน

1. เด็กเป็นโรคอุจจาระร่วงกันมากและอาจเป็นรุนแรงถึงเสียชีวิต โดยโรคนี้เกิดจากการติดเชื้อที่ปนเปื้อนกับอาหารและน้ำ
2. เด็กเล็กที่ถ่ายเหลว 3-4 ครั้งต่อวัน ที่เข้าใจกันว่าเป็นเพราะเด็กเปลี่ยนท่านั้น มีสาเหตุจากการติดเชื้อแทบทั้งสิ้น ควรรักษาแต่ต้น ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้ โดย
ก. การรักษาง่าย ๆ คือ ให้กินนมแม่ น้ำแกงจืด น้ำข้าวใส่เกลือ
ข. ถ้ายังมีอาการอยู่และอ่อนเพลียให้กินโออาร์เอส (ผงน้ำตาลเกลือแร่ละลายน้ำ)
ค. แต่ถ้าถึงขั้นมีไข้สูงหรือถ่ายเป็นมูกเลือด หรือถ่ายครั้งละมาก ๆ ให้รีบพบแพทย์
3. โรคอุจจาระร่วงป้องกันได้โดย
ก. บำรุงสุขภาพของลูกให้แข็งแรง
- เลี้ยงลุกด้วยนมแม่
- การให้อาหารเสริมตามวัยต้องเตรียมให้สะอาด และทำให้สุกด้วยความร้อน
- ใช้ช้อนตักอาหารป้อนลูก อย่าใช้มือจับอาหารป้อนลูก
ข. ล้างมือก่อนกินอาหาร และหลังเข้าส้วมทุกครั้ง
4. กำจัดอุจจาระลงส้วม หรือขุดหลุดฝังเสีย แม้ว่าจะเป็นอุจจาระของเด็กเล็ก ๆ เพราะอุจจาระคนท้องร่วงมีเชื้อโรคติดต่ออยู่ มือที่สัมผัส แมลงวัน จะพาเชื้อโรคไปติดผู้อื่น

1. ไข้เลือดออกเป็นโรคที่รุนแรง ส่วนใหญ่เกิดกับเด็ก ทำให้เด็กตาบเกือบปีละประมาณ 1,000 ราย
2.ไข้เลือดออกเกิดจากยุงลายกัด
3. ยุงลายชอบกัดกลางวัน ยุงพวกนี้วางไข่และเพาะพันธุ์อยู่ในภาชนะที่เก็บกักน้ำทุกชนิด ยกเว้น ในแหล่งน้ำเสีย
4. วิธีป้องกันโรคไข้เลือดออกที่ดีที่สุดคือ การกำจัดลูกน้ำและแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลายในบ้านและบริเวณบ้านของตนเอง รวมทั้งบ้านใกล้เรือนเคียงอ่านต่อเนื่องและสม่ำเสมอโดย
- ปิดตุ่มน้ำให้สนิท
- ภาชนะเก็บน้ำที่ปิดไม่ได้ ควรใส่ปลากินลูกน้ำ เช่น ปลาหางนกยูง
- ใส่เกลือในน้ำหล่อขาตู้กันมด หรือใช้ขี้เถ้าแทนน้ำ
- เปลี่ยนน้ำในแจกันดอกไม้ หรือขวดปลูกต้นไม้น้ำทุก 7 วัน
- คว่ำภาชนะที่ไม่ใช้และเก็บเศษภาชนะบริเวณรอบ ๆ บ้าน หรือของใช้ไม่ให้มีน้ำขัง

1. โรคพิษสุนัขบ้า เป็นแล้วตายทุกราย
2. เลี้ยงสุนัข/แมว ต้องพาไปฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าปีละครั้ง
3. เมื่อถูกสุนัขหรือแมวกัดต้องปฏิบัติดังนี้
- ล้างแผลด้วยสบู่ แล้วเช็ดด้วยแอลกอฮอล์
- พบแพทย์ / เจ้าหน้าที่สาธารณสุขปรึกษาเรื่องการฉีดวัคซีน
4. ให้กักขังสุนัข/แมวที่กัดไว้ ดูอาการ 16 วัน ถ้าสัตว์ตาย จำเป็นต้องได้รับวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้า
ผมขอกราบขอบพระคุณผู้ทรงคุณวุฒิดังรายนามข้างล่างนี้ และเจ้าหน้าที่กองสุขศึกษาทุกท่าน ที่เสียสละช่วยจัดทำความรู้ดังกล่าว และอนุญาตให้นำมาเสนอแก่ผู้อ่านที่สนใจการป้องกันโรค ถ้ามีปัญหาประการใดที่คณะของเราจะช่วยให้ข้อมูลได้ ผมคิดว่าคณะนี้จะรู้สึกภาคภูมิใจยิ่งที่ได้ทำประโยชน์แก่ท่าน